Putdeksels met stadswapen

In oktober 2024 kocht Oldenzaal enkele putdeksels met het gemeentewapen erop. Ik vond er een en zette hem op de foto. De Wapenwiki wijst de lezer er duidelijk op dat het Oldenzaalse wapen van de gemeente is en niet van de stad Oldenzaal. Het verschil zit hem in de kleuren. De afgebeelde geestelijke in het eerste kwartier is voor gemeente en stad wel dezelfde. Aangenomen wordt dat het bisschop Balderik van Utrecht is. In 954 bracht hij relieken van de heilige Plechelmus naar Oldenzaal en stichtte er een kapittel. Op de deksel staat Balderik er wat vervormd bij.

Ron hield halt bij deze putdeksel in Losser, maakte een foto en stuurde hem in.  Het wapen van Losser bestaat uit twee onderdelen. De linkerkant (heraldisch rechts) laat de bisschop zien die ook op het wapen van het katholieke Oldenzaal staat. Losser hoorde lange tijd tot het richtersambt Oldenzaal. De rechterkant van het wapen toont drie schietspoelen en die staan natuurlijk symbool voor de textielindustrie die voor veel Twentenaren voor het brood op tafel zorgde. Meer info over het wapen vind je hier .

Ik wist dat Boxmeer deze deksel heeft en daarom nam ik gisteren eindelijk eens afslag 6 van de A73 om er een foto van te maken. Sinds 2022 behoort Boxmeer tot de gemeente Land van Cuijk, daarvoor was het een zelfstandige gemeente die dit wapen voerde. Overigens in verschillende varianten maar steeds met een bok erop. De bok verwijst naar Jan Bok, de eerste vrije heer van Boxmeer. Een fraai voorbeeld van een sprekend wapen. Met een van de poten van deze bok is nog wel wat aan de hand. Benieuwd wat? Lees dan hier verder.

Jan en Jeroen waren in Utrecht en vonden daar deze putdeksel met heel bescheiden het wapen van de Domstad erop. Knip het shirt van Jens Toornstra of een andere voetballer van FC Utrecht in de vorm van een vierkant en je hebt min of meer het stadswapen van Utrecht . De twee driehoekige vlakken die samen een vierkantig geheel vormen, duiden op de twee afdelingen van de stadsschutterij. De ene afdeling voerde een rood wimpel ( keel in heraldische bewoordingen) en de andere een wit wimpel ( zilver ). Twee klimmende, gouden leeuwen houden het schild stevig vast.

Deze putdeksel uit Berg en Dal werd ingezonden door Chris. Hij vond hem in Millingen aan de Rijn, een discusworp afstand van zijn huis. De gemeente Berg en Dal is een fusiegemeente uit 2015. De wapens van de drie oude gemeenten zijn in het nieuwe wapen opgenomen: onderaan staat de bloem van de Ubbergse roos, de rondgekartelde (geënte) dwarsbalk links bovenaan komt uit Groesbeek en de leeuw daarnaast is afkomstig van Millingen aan de Rijn. Het had niet veel gescheeld of de nieuwe gemeente Berg en Dal had voor een ander gemeentewapen gekozen. De ontwerper had de Groesbeekse kartelbalk in zilver op een groen veld geplaatst om zo het waterrijke en groene karakter van de gemeente te symboliseren. De gemeenteraad wees dit voorstel af, maar mijn stem had hij gekregen.

Deze deksel vond ik in Odiliapeel. Dit Peeldorp behoorde bij de gemeente Uden en heeft dus alle recht op deze deksel. De gemeente Uden fuseerde in 2022 met de gemeente Landerd. De nieuwe gemeente heet Maashorst. Ai, wat is  Heraldry of the World  streng ten aanzien van dit Udense wapen: het is een verminkte versie van het wapen van het graafschap Kleef. Uden kwam in 1396 namelijk in Kleefse handen. Afgebeeld zijn vier (of acht?) elkaar overkruisende stokken die op het einde een lelie vormen. De stokken liggen op een wapenschild met elf dwarsbalken of facsen .

Een fietsweekendje Midden-Limburg leverde mij deze putdeksel van de gemeente Roerdalen op. Ik vond de deksel in Herkenbosch. De deksel toont heraldische elementen van de twee gemeenten die in 1993 de naam Roerdalen aannamen. De dubbelstaartige leeuw is de Wassenbergse leeuw en werd ingebracht door de voormalige gemeente Melick en Herkenbosch. (Jammer dat van het oude wapen van die gemeente de hark niet is overgenomen. Op deze wikisite zie je hem nog.) Vlodrop is leverancier van de drie strepen en de lelie. Die verwijzen naar de familie Van Vlodrop. Het wapenschild wordt vastgehouden door een leeuw die mij wat kolderiek aandoet. In 2007 werd de gemeente nog eens uitgebreid met de dorpen van gemeente Ambt Montfoort; die dorpen hebben niets meer aan het wapen toegevoegd. Extra interessant is dat een deel van deze dorpen historisch bij Gelre hoorde en een ander deel bij Gulik. Een lastig maar boeiend deksel daar in Midden-Limburg.

Een pittige fietsinspanning over grindwegen in het grensgebied van België en Nederland werd beloond met deze deksel. Ik vond hem in Thorn. Volgens deze speciale Wikipediapagina is het dekselontwerp een tweede en verbeterde keus. Bij de fusie van de gemeenten Heel, Maasbracht en Thorn in 2007 wilde elke gemeente een flink aandeel in het wapen. Zo'n rommeltje werd het gelukkig niet. Zwaard en staf staan voor wereldlijke en geestelijke macht van Thorn. De kronkelige streep in het midden symboliseert Mooder Maas;  die verbindt immers de drie oude gemeenten.

Deze putdeksel met het wapen van de gemeente Zaanstad kreeg ik van Lucas. Met gevaar voor eigen leven begaf hij zich op de openbare weg in Zaandam en zette het deksel op de foto. De gemeente Zaanstad is een fusiegemeente uit 1974. De oude gemeenten voerden bijna allemaal leeuwen in hun wapen en daarom komen die gekwartierd terug op het Zaanstadse wapenschild. Meer bijzonder zijn de twee walvissen die het schild vasthouden. De walvis herinnert aan de walvisbusiness in de Zaanstreek in de 17e en 18e eeuw. Meer info vind je op deze speciale wikipagina .

Chris en Henk leverden mij een deksel uit Simpelveld. Henk was eerder, maar Chris’ foto is vollediger want hij plaatste er zijn schoenen bij. Daarom staat zijn foto bovenaan. Een duidelijke deksel van deze nog steeds zelfstandige gemeente. Het hele verhaal staat hier . Kort gezegd zien we: een zilveren paal die rivier de Simpel zou verbeelden, links daarvan een duif en een kelk, rechts twee Sint Jakobsschelpen en afgetopt met een kroon.

Wachtend op het pontje van Herwijnen naar Brakel werd ik met een appje verblijd met deze deksel uit Hoorn. Michel stuurde mij de foto toe. Aan de positie van de voeten aan de rand van de putdeksel is te zien dat hij inmiddels een erkende inzender is. De putdekselambtenaar van deze Noord-Hollandse stad heeft gekozen voor een gestileerde versie van het stadswapen. Afgebeeld is een eenhoorn die een muziekhoorn draagt. Het is duidelijk dat daar nog een heel verhaal achter zit.

Een putdeksel met wapen in Grubbenvorst. Dat verwacht toch niemand? Ik zeker niet, want geboren en getogen in Sevenum dat vijf kilometer westwaarts ligt, weet ik dat Grubbenvorst een fraai Maasdorpje is maar toch zonder grote geschiedenis. Tegenover de supermarkt van Jan Linders vond ik deze deksel. Het wapen is wat kleintjes op het deksel gezet en dat is jammer want er staan flink wat symbooltjes en figuurtjes op het wapen. Opvallend is de vis. Dat is een baars. Achter en boven het schild bevindt zich Johannes de Doper met het lammetje op zijn arm. Er is een eigen Wikipagina van het wapen van Grubbenvorst.

De wegen naar het centrum van Steenderen waren in 2022 en 2023 lange tijd voor het verkeer afgesloten en ik weet nu waarom. Er moesten putdeksels worden gelegd. En al valt Steenderen sinds 2005 onder de megagemeente Bronckhorst, toch werd nog een potje met geld gevonden om het oude gemeentewapen op de nieuwe deksel te laten zetten. De leeuw op links (heraldisch rechts) is duidelijk te herkennen, belangrijker zijn de dingen die hij in zijn klauwen lijkt te houden. Het is op de deksel niet heel goed te zien, maar het is - heel simpel - een stapel stenen. Een leuke anekdote hierbij met een koppige burgemeester in de hoofdrol vind je op Heraldry of the World .

Bijzonder blij was ik met deze inzending van Pim. De deksel van Venlo stond al lang op mijn verlanglijstje. Want ook al kwam ik er als kind alleen voor tante Martha, V&D, C&A en platenzaak RamBam (misschien drie keer), Venlo voelt toch als “mien stedje”. De foto of de deksel is niet loepzuiver. In midden is een anker-leeuw-combinatie op een schild te zien. Het schild wordt vastgehouden door flankerende, geharnaste ridders. Heraldry of the World kan haarfijn uitleggen hoe het precies zit en toont bovendien wat scherper beeld.

Een van mijn favoriete putdeksels kwam ik tegen in Beesel. Veel valt er over dit wapen niet te vertellen. Het is een draak en dat juist hij op het wapen staat, komt door de plaatselijke Sint Jorisschutterij. Bekijk de draak vooral in kleur op deze wikipagina.

Voor deze deksel moest ik in de remmen ter hoogte van de Thijs de Torenwachterstraat in Zaltbommel. De straat is genoemd naar een columnist van Weekblad De Toren . De wapenpagina van Wikipedia helpt ons aan de duiding van dit gemeentewapen. De gemeente bestaat sinds 1999 naast het grote Zaltbommel ook uit de voormalige gemeenten Brakel en Kerkwijk. Die twee worden gesymboliseerd door de twee torens. Tussen die schaakstukken is een zwaard te zien en daarboven ook nog drie mispelbloemen. Die onderdelen zijn overgenomen van het oude stadswapen van Zaltbommel.  

Een putdekselfoto van eigen makelij. De fietsschoenen van Specialized zijn nog hagelnieuw. Kessel was in oude tijden een belangrijke plaats met een schepenbank en kasteel Keverberg waar de graven van Kessel woonden. Van die gravenfamilie komt het kruis gevormd door vijf ruitjes. Het heraldisch linkergedeelte van het schild - rechts voor de kijker dus - is gereserveerd voor Maria en het kindeke Jezus. Maria draagt een scepter in haar hand en haar kind de rijksappel. Bewonder de schitterende kleuren van dit duo op de Wapenwiki van Kessel .

Deze putdeksel kwam ik tegen in Oostrum. In dat dorpje is halteplaats Station Venray. De gemeente heeft een erg boeiend wapen samengesteld. De bijenkorf staat symbool voor de bijenteelt die de regio vroeger kenmerkte. Rondom die korf zoemen tien bijen en die verwijzen nu naar de tien dorpjes die de gemeente telt - Oostrum is er daar eentje van. Met de andere voorstelling is er volgens de Wapenwiki van Venray flink gerommeld. De sleutels horen natuurlijk bij de plaatselijke patroonheilige Sint Pieter. Dat merkwaardige hoofdje tussen de sleutels zou misschien wel eens de kop van de Gelderse leeuw kunnen zijn. Het krasje daarnaast duidt op een wassende maan of wassenaar  en die is erop gezet vanwege het Roermondse kapittel.

Het is goed uitkijken met fietsen, in meerdere opzichten. Voor je weet mis je een wapendeksel. En alleen maar loeren op zo’n vondst is gevaarlijk op de racefiets. In Echt of Susteren ging het goed en vond ik dit gemeentewapen. Ook  Heraldry of the World wijst erop dat het hier om een fusiewapen gaat. In 2003 gingen de gemeenten Echt en Susteren samen. De elegante zusters uit Susteren kregen een dominante plaats in het nieuwe ontwerp. Heel subtiel zijn ook de elzenproppen onder het schild. Echt leverde het schild met het grote andreaskruis en de twaalf kleine kruisjes.

Op de eerste dag van het nieuwe jaar 2020 trof Ron deze putdeksel aan, ergens in de gemeente Heerde. De overschoenen die hij bij zijn fietstocht in januari nog nodig had, mocht ik achterwege laten toen ik in mei van dat jaar een deksel uit dezelfde serie vond. Het wapenschild van de gemeente Heerde kent vier vlakken. Bovenaan staan twee schapenkoppen afgebeeld, heraldisch rechtsonder een ploeg en heraldisch linksonder een ossenkop. Het is de samensteller van het wapen goed gelukt om de oude bronnen van inkomsten van deze gemeente symbolisch weer te geven: schapenhouderij, akkerbouw en veeteelt.